12 września 2023 r. Komisja Europejska opublikowała dwa nowe projekty legislacyjne:
o Dyrektywę „Biznes w Europie: zasady działania opodatkowania dochodów” (ang. Business in Europe: Framework for Income Taxation; dalej: BEFIT)
o Dyrektywę o cenach transferowych (dalej: TP).
Pomimo oczekiwań części zainteresowanych, że BEFIT będzie kontynuacją poprzednich prac nad wspólną skonsolidowaną podstawą opodatkowania, Komisja wydała zupełnie inną propozycję.
Business in Europe: Framework for Income Taxation (BEFIT) — główne założenia
Propozycja ta ma na celu:
o osiągnięcie jednakowego sposobu obliczania podstawy opodatkowania w CIT w każdym z państw członkowskich Unii Europejskiej,
o wprowadzenie transgranicznego kompensowania strat,
o przydział zagregowanej podstawy opodatkowania wszystkich podmiotów grupy do poszczególnych państw członkowskich.
W ramach dyrektywy zakłada się, że określenie podstawy opodatkowania rozpoczynać się będzie od przeglądu kont finansowych podmiotu i dokonania pewnych zmian w zapisach księgowych. W następnym kroku zyski wszystkich podmiotów grupy będą podlegały zagregowaniu do podstawy opodatkowania BEFIT. Jest to ważna różnica w stosunku do struktury zawartej w propozycji wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania CIT (ang. Common Consolidated Corporate Tax Base; CCCTB). W myśl CCCTB pierwszym działaniem miało być określenie podstawy opodatkowania na poziomie grupy poprzez przegląd skonsolidowanych kont. W procesie agregacji przewidzianym przez BEFIT straty są automatycznie kompensowane przez zyski wewnątrz grupy, co skutkuje transgraniczną kompensatą strat. Po ustaleniu podstawy opodatkowania BEFIT jest ona na powrót rozdzielana na państwa członkowskie na podstawie historycznych udziałów w całkowitych zyskach. Propozycja historycznych udziałów w całkowitych zyskach zamiast wzoru opartego o czynniki aktywów, wynagrodzeń lub sprzedaży ma na celu zapobieżenie szokom budżetowym państw członkowskich.
Oczekuje się, że z czasem będą dostępne dane wystarczające do zastąpienia mechanizmu alokacyjnego wzorem, który zapewni możliwe do przewidzenia wyniki dla państw członkowskich. Kiedy tylko państwo członkowskie uzyska swój udział w zyskach, będzie mogło dodawać i odejmować ich części na podstawie swojego prawa krajowego. Na przykład, chociaż na poziomie UE nie ma miejsca na ulgi podatkowe, poszczególne państwa członkowskie mają drogę wolną do stosowania ulg do części podstawy BEFIT, która im przysługuje. Podstawa opodatkowania BEFIT wyłącza wszelkie dopłaty publiczne. Mogą być one natomiast dodane z powrotem na poziomie państwa członkowskiego, gdzie zapadnie decyzja o ich opodatkowaniu. Kiedy tylko zostanie określona podstawa opodatkowania krajowego, krajowa stawka podatku znajdzie zastosowanie. Filar drugi również będzie stosowany na poziomie poszczególnych państw członkowskich, włączając w to stosunek do ulg podatkowych i innych pomocy publicznych.
Business in Europe: Framework for Income Taxation (BEFIT) — skutki
Powyższe informacje zawarte w projekcie dyrektywy mogą skutkować istotnymi zmianami dla podmiotów zobowiązanych do stosowania nowych reguł. Po pierwsze, chociaż mechanizm oparty na konsolidacji wyeliminowałby obowiązki związane z cenami transferowymi, bieżąca propozycja utrzyma obowiązki związane z cenami transferowymi dla każdego podmiotu, ponieważ są one częścią reguł filaru drugiego. Po drugie, gdyby wprowadzono pełną formę konsolidacji podstawy podatkowej, można by wyobrazić sobie transgraniczne ulgi podatkowe oraz stosowanie filarów pierwszego i drugiego na poziomie całej grupy, zamiast każdego z poszczególnych państw członkowskich. W rezultacie, opodatkowanie osób prawnych przesunęłoby się w kierunku ponadnarodowego podatku unijnego, zdejmując trudności związane ze stosowaniem się do 27 różnych systemów podatkowych. Chociaż obecna propozycja zapewnia pierwszy krok w kierunku ujednolicenia systemów podatkowych pomiędzy państwami członkowskimi, jej sukces będzie ograniczony.
Nie można porównywać tych dwóch propozycji, jako że odzwierciedlają one zupełnie odmienne filozofie korzyści proponowanych przez ich autorów. CCCTB opierało się na ambicjach stworzenia okołounijnego systemu podatkowego. BEFIT zaś odzwierciedla dużo bardziej stonowane cele większego ujednolicenia podatków w Unii Europejskiej bez konieczności wejścia na jeden wspólny poziom opodatkowania dużych wielonarodowych grup. Mimo że taka forma opodatkowania miałaby pewne cechy, które byłyby atrakcyjne z punktu widzenia konkurencyjności UE jako całego organizmu, mało realistyczne wydaje się, żeby państwa członkowskie UE zgodziły się zrzec niektórych prerogatyw na rzecz UE. Koncepcja BEFIT również wywołuje pytania, w szczególności czy rzeczywiście doprowadzi do uproszczenia i obniżenia administracyjnych obciążeń, tak jak zostało to przewidziane. Czy może propozycja zapewni korzyści wyłącznie tym, którzy chcieliby uzyskać dostęp do transgranicznej kompensacji strat? Propozycja będzie skutkować obowiązkami sprawozdawczości podatkowej na poziomie globalnym (filar drugi), regionalnym (BEFIT) i lokalnym.
Dyrektywa o cenach transferowych
Całkowicie inny podejście do większego ujednolicenia, przejrzystości i przewidywalności znajduje się w dyrektywie o cenach transferowych. Oprócz skodyfikowania zasady rynkowości (ang. arm’s length principle) oraz objaśnień cen transferowych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) do krajowego prawodawstwa wszystkich państw członkowskich, propozycja ma również na celu większe ujednolicenie stosowania cen transferowych w praktyce przez państwa członkowskie UE. Na przykład poprzez stworzenie wspólnej definicji przedsiębiorstw stowarzyszonych czy zaprojektowanie procesu, w którym pierwsze dostosowania będą dokonywane do konkretnego punktu przedziału ćwiartkowego, zaś dostosowania odpowiadające - w terminie 180 dni. Koncepcja zawarta w dyrektywie przewiduje również wskazówki co do tego, kiedy powinny być dozwolone dostosowania końcoworoczne (kompensujące). Potwierdza także zobowiązanie KE do przestrzegania zasady rynkowości, wskazań OECD w tym zakresie oraz do wprowadzenia zasady, że to, co zostaje ujęte w zyskach jednego państwa członkowskiego, powinno podlegać odliczeniu w innym państwie członkowskim. Dyrektywa zawiera także objaśnienia niektórych kwestii, które mogą potencjalnie spowodować różnice w interpretacjach przez państwa członkowskie. W ostatnich latach ceny transferowe były krytykowane, z uwagi na negatywne opnie, że stanowią one sposób na przesuwanie zysków, co może wiązać się z rosnącym ryzykiem podwójnego opodatkowania dla przedsiębiorstw. Proponowana dyrektywa przyjmowana jest z zadowoleniem jako potwierdzenie przez KE, że ceny transferowe utrzymają swoje znaczenie i będą udoskonalane w nadchodzących latach.
Podsumowując, obydwie propozycje przyczyniłyby się do większej jednolitości. Kluczowym pytaniem pozostaje, w jaki sposób zostaną one przyjęte przez państwa członkowskie UE? Proces legislacyjny wymaga bowiem jednomyślności.
