Compensatieregeling kan met energielasten worstelende zorgaanbieders weer lucht geven

Het beeld van koukleumende ouderen is niet alleen intens schrijnend, het is slechts het topje van de ijsberg.

Door de sterk gestegen energiekosten staat bij een deel van de Nederlandse zorginstellingen het water aan de lippen. Analoog aan de royale coronasteun voor het bedrijfsleven is een compensatieregeling voor de meest getroffen instellingen noodzakelijk voor het op orde houden van de kwaliteit van zorg.

Net als de rest van de samenleving ziet ook de Nederlandse gezondheidszorg zich geconfronteerd met sterk oplopende energieprijzen. Ziekenhuizen verwachten bijvoorbeeld over 2022 een elektriciteitsrekening die gemiddeld bijna vijftig procent hoger ligt dan vorig jaar. Er zijn echter ook voorbeelden bekend van instellingen die zich geconfronteerd zien met energiekosten die maar liefst vierhonderd procent (!) hoger uitvallen. Voor zorgaanbieders die te maken hebben met aflopende energiecontracten kunnen stijgende kosten voor elektriciteit en gas een groot financieel probleem opleveren.

Het relatieve voordeel voor ziekenhuizen is dat ze doorgaans actief zijn op één of een beperkt aantal locaties en dat de energiekosten afgezet tegen de bedrijfsopbrengsten relatief laag zijn. Veel lager dan bijvoorbeeld in onderdelen van de zorgsector die te maken hebben met zorgverlening op meerdere locaties, zoals in de gehandicaptenzorg en de verpleging, verzorging en thuiszorg dikwijls het geval is. Daar jaagt het vooruitzicht van fors toenemende energielasten directies van sommige zorginstellingen schrik aan omdat ze weinig meer kunnen doen dan de thermostaat een paar graden lager draaien. Het beeld van koukleumende ouderen is niet alleen intens schrijnend; het is bovendien slechts het topje van de ijsberg.

Het beeld van koukleumende ouderen is niet alleen een intens schrijnend; het is bovendien slechts het topje van de ijsberg.

Rendementsdruk

Omdat er geen uitzicht is op een snelle verbetering van de situatie op de internationale energiemarkten, zullen de contracten die zorginstellingen de komende jaren afsluiten structureel hoger zijn. Dit heeft een negatief effect op het rendement van zorginstellingen. In de Barometer Nederlandse Gezondheidszorg 2022 hebben we de effecten van stijgende energieprijzen doorgerekend in drie verschillende scenario’s. Zelfs in het meest optimistische scenario zal het rendement van de Nederlandse zorg in 2023 lager dan 1% uitkomen. Bij gelijkblijvende bedrijfsopbrengsten is daardoor bij veel instellingen sprake van een aanzienlijke druk op het rendement. Dit effect wordt nog versterkt door hogere kosten van onder andere voedingsmiddelen, medicijnen en personeel. Als gevolg hiervan maakt een groot deel van de zorgaanbieders te weinig rendement, of zelfs verlies.

Dit kan de kwaliteit van de zorgverlening sterk negatief beïnvloeden omdat de beschikbare financiële middelen in hoog tempo opdrogen. Instellingen kunnen zich in een dergelijk situatie genoodzaakt zien om de krenten uit de pap te vissen: ze kiezen noodgedwongen voor zorgproducten met hoge(re) marges en schroeven het aanbod met lage(re) marges terug.

Hardheidsclausule

Mede om te voorkomen dat dit de gezondheidszorg in ons land uitholt, is een vorm van financiële ondersteuning voor zorginstellingen onvermijdelijk. Een soortgelijke opzet als bij de tijdelijke noodmaatregel overbrugging werkgelegenheid (NOW-regeling) is gehanteerd – elk verzoek om steun werd blindelings gehonoreerd – lijkt voor zorginstellingen niet nodig. Een deel van de Nederlandse zorginstellingen zal zelfstandig in staat zijn om – al dan niet met eigen middelen – de gestegen energieprijzen op te kunnen brengen. Voor zorginstellingen die dat niet lukt, lijkt het bieden van compensatie de aangewezen route. Die compensatie kan de vorm aannemen van een speciale hardheidsclausule. In het recente verleden heeft dit instrument in de zorgsector zijn waarde bij herhaling bewezen. Door het nu opnieuw van stal te halen kan worden voorkomen dat de kwaliteit van de zorg in Nederland verder afbrokkelt als gevolg van hoge energiekosten.