Finansowanie publiczne - jakie korzyści i jakie zagrożenia dla firm?

Zagrożenia

1. Obowiązek zwrotu uzyskanych środków finansowych

Największym zagrożeniem dla przedsiębiorcy korzystającego z pomocy publicznej jest przede wszystkim nałożenie obowiązku zwrotu uzyskanych środków finansowych. Jest to sankcja najcięższego gatunku i należy mieć na uwadze, iż jest ona stosowana m.in. w przypadku braku realizacji projektu lub realizacji projektu niezgodnie z pierwotnymi założeniami. W takich wypadkach państwo musi zadbać o celowość udzielania środków publicznych i w przypadku sprzeniewierzenia się celowi udzielonej pomocy zasadne jest wydanie decyzji o ich zwrocie. Zwrot nie jest jednak „darmowy”. W przypadku nałożenia obowiązku zwrotu pomocy publicznej zachodzi również obowiązek zapłaty odsetek w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, co stanowi dodatkową sankcję dla przedsiębiorcy.

2. Wykluczenie z możliwości otrzymania wsparcia finansowego na okres trzech lat od dnia dokonania zwrotu środków

Dodatkową negatywną konsekwencją, która może zaistnieć np. w przypadku braku zwrotu pomocy publicznej wraz z odsetkami w terminie lub wydania wyroku stwierdzającego popełnienie przestępstwa przez beneficjenta w związku uzyskanymi środkami publicznymi, zgodnie z art. 207 ust. 4 i 5 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, beneficjent zostaje wykluczony z możliwości otrzymania wsparcia finansowego na okres 3 lat od dnia dokonania zwrotu środków.

Powyższe konsekwencje zachodzą jednak jedynie w przypadkach skrajnie niewłaściwego wykorzystania środków publicznych. Częściej w praktyce zachodzi sytuacja, iż mimo właściwego postępowania przedsiębiorcy i jego dobrej woli projekt lub inwestycja, na które zostało przyznane dofinansowanie nie może zostać ukończony w zakładanym kształcie. Dzieje się tak w sytuacji np. zmiany sytuacji rynkowej i gospodarczej lub przypadku niemożliwości osiągnięcia zakładanych parametrów z uwagi na ograniczenia technologiczne. W takiej sytuacji konieczne jest poinformowanie instytucji udzielającej pomocy o zaistniałej sytuacji i jej wyjaśnienie. Jeżeli przyczyny przerwania projektu/inwestycji rzeczywiście są niezależne od przedsiębiorcy, instytucja finansująca może nałożyć na przedsiębiorcę obowiązek zwrotu jedynie części pomocy proporcjonalnie do zaawansowania projektu/inwestycji lub wstrzymać się z udzielaniem kolejnych transz dotacji, bez konieczności zwrotu transz wypłaconych do momentu stwierdzenia, iż kontynuacja projektu jest niezasadna. W takim wypadku kluczowe jest właściwe sformułowanie wniosku na etapie ubiegania się o pomoc publiczną. Korzystne jest bowiem takie określenie parametrów projektu/inwestycji, które zagwarantują przedsiębiorcy spełnienie warunków konkursowych/programowych, ale które będą jednocześnie możliwe do osiągnięcia. Ważny jest również dialog z instytucją udzielającą wsparcie i odpowiednia reakcja na napotykane wyzwania w trakcie realizacji projektu.

3. Dodatkowe obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze

Ponadto, wyzwaniem dla przedsiębiorców korzystających z pomocy publicznej mogą być również dodatkowe obowiązki ewidencyjne i sprawozdawcze. W przypadku korzystania z pomocy publicznej w postaci zwolnienia podatkowego, przedsiębiorcy mają obowiązek prowadzenia wydzielonej ewidencji księgowej. W przypadku dotacji beneficjent ma z kolei obowiązek odpowiedniego udokumentowania wydatkowania kosztów, a wskazane jest również wydatkowanie środków z wydzielonego subkonta bankowego zgodnie z zasadą transparentności.

Z korzystaniem ze środków publicznych związane są również szerokie obowiązki sprawozdawcze. Umowa o dofinansowanie lub inna umowa z instytucją dysponującą środkami publicznymi określa zakres i częstotliwość informacji, które muszą być jej przekazywane. Mogą to być informacje dotyczące m.in. postępu realizacji inwestycji, postępu i przebiegu prowadzonych prac badawczo-rozwojowych, wielkości monitorowanego zatrudnienia, listy wydatków lub ponoszonych kosztów w ramach projektu/inwestycji a także innych, bardziej szczegółowych zagadnień pozwalających kontrolować instytucji postęp w osiąganiu zakładanych parametrów. Zakres tych informacji jest zależny od konkretnego instrumentu pomocowego, czy instytucji finansującej. Dodatkowe obowiązki sprawozdawcze mogą być szczególnie uciążliwe dla przedsiębiorców realizujących wiele zamierzeń gospodarczych objętych finansowaniem publicznym lub korzystających z kilku źródeł finansowania dla realizacji danego projektu. W takim wypadku rozwiązaniem jest odpowiednie zaprojektowanie procesu zbierania i ewidencjonowania danych oraz przeszkolenie pracowników za to odpowiedzialnych jeszcze przed rozpoczęciem korzystania z pomocy.

4. Wzmożone kontrole

Przedsiębiorcy korzystający ze środków pomocy publicznej muszą liczyć się również ze wzmożonymi kontrolami. Prawidłowość wykorzystania środków publicznych weryfikuje przede wszystkim instytucja udzielająca pomocy, ale też prawo to posiada m.in. Najwyższa Izba Kontroli, Komisja Europejska, a w przypadku korzystania z pomocy publicznej w postaci zwolnienia podatkowego także organy kontroli podatkowej.

5. Podanie do publicznej wiadomości informacji o planowanym projekcie lub inwestycji

Innym aspektem, który może odgrywać rolę w podjęciu decyzji o skorzystaniu z finansowania publicznego jest zakres informacji o planowanym projekcie lub inwestycji, który może być podany do publicznej wiadomości. Informacja o udzieleniu pomocy publicznej jest jawna. Obowiązek publikacji posiada sam beneficjent pomocy, który jest zobowiązany zamieścić stosowną informację na swojej stronie internetowej oraz m.in. na tablicy informacyjnej w miejscu realizacji inwestycji. Ponadto, w momencie przyznania pomocy w formie dotacji publikowana jest lista rankingowa, która zawiera informacje o: firmie beneficjenta, tytule projektu zawierającym przeważnie ogólny cel przeznaczenia pomocy, wartość projektu oraz wartość przyznanej dotacji. W przypadku każdego rodzaju pomocy (pożyczki, dotacji, zwolnienia podatkowego, pomocy de minimis) podstawowe informacje o finansowaniu publicznym są publikowane w bazie pomocy publicznej SUDOP prowadzonej przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zakres udostępnianej publicznie informacji nie jest zatem szeroki, jednakowoż w zależności od sformułowania celu i tytułu projektu może on ujawniać informacje np. na temat planów rozwoju takiej czy innej technologii. Sama świadomość tego faktu może mieć wpływ na zabezpieczenie tajemnicy przedsiębiorstwa poprzez odpowiednie sformułowanie tytułu projektu.