Europa i bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Czy Europa jest atrakcyjnym rynkiem dla inwestorów?

Najwięcej BIZ w Europie wygenerowały Stany Zjednoczone (1 240 projektów). Pozostali najwięksi inwestorzy to Niemcy, Francja, Holandia i Szwajcaria. Kraje europejskie odpowiadają łącznie za 60% BIZ w Europie. W tym miejscu pojawiają się pytania o to, jak przyciągnąć inwestycje spoza Europy? Do tego pytania wrócimy w dalszej części artykułu. 

Mimo wzrostu liczby projektów w 2022 r., na powyższym wykresie widać efekt pandemii Covid-19. Od 2020 r. liczba projektów BIZ w trzech kolejnych latach nie osiągnęła poziomu z lat 2016-2019. Taki wynik rodzi pytania o to jak będzie wyglądał 2023.

Ryzyka i wyzwania związane z inwestycjami w Europie w 2023 r.

Mimo spowolnienia gospodarczego - według przewidywań EY, europejska gospodarka urośnie w 2023 r. tylko o 0,7% (EY European Economic Outlook – April 2023, EY 2023) - skłonność do inwestowania w Europie wzrosła. Odsetek badanych firm, które planują rozpoczęcie lub rozwój działalności w Europie zwiększył się w porównaniu z 2022 r. o 14 p.p. (z 53% do 67%). Można to wiązać z jednej strony z zakończeniem pandemii i stopniowym wygasaniem kryzysu energetycznego, a z drugiej strony z dużymi potrzebami inwestycyjnymi firm wynikającymi z zielonej i cyfrowej transformacji oraz reorganizacją łańcuchów dostaw po pandemicznych zaburzeniach.

Konkurencja międzynarodowa o BIZ jest jednak bardzo silna, a w ostatnich kwartałach została dodatkowo wzmocniona zachętami do inwestycji w USA, zwłaszcza w zieloną energię, oferowanymi w ramach Inflation Reduction Act (IRA). Dlatego niezwykle ważne jest podtrzymanie konkurencyjności Starego Kontynentu. Sondaż dotyczący Atrakcyjności Inwestycyjnej Europy pomógł wskazać trzy najważniejsze obszary, które są kluczowe w tym zakresie:

• wspieranie innowacji i przedsiębiorstw wysokorozwiniętych technologicznie,
• wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw,
• bieżące dostosowywanie regulacji do rozwoju technologicznego i innych wydarzeń.

Co Europa może jeszcze zrobić, żeby wzmocnić swoją atrakcyjność dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych ? Decydując w jakim kraju zainwestować, firmy kierują się przede wszystkim poniższymi czynnikami:

• płynność na rynkach finansowych wraz z dostępnością kapitału,
• wielkość krajowego rynku,
• podejście do kwestii zmian klimatycznych i zrównoważonego rozwoju (przywództwo Europy w obszarze ESG),

Oprócz wzmacniania wyżej wymienionych obszarów kluczowe jest ograniczenie ekonomicznych ryzyk, które najbardziej wpływają najbardziej na plany inwestycyjne w Europie. Wśród nich największą rolę odgrywają czynniki ekonomiczne związane z wysokimi: stopami procentowymi, inflacją (m.in. wysokimi cenami energii) i długiem publicznym. Ten ostatni czynnik jest dla firm istotny zwłaszcza dlatego, że może prowadzić do wzrostu obciążeń podatkowych w przyszłości Wyniki Sondażu Atrakcyjności Inwestycyjnej Europy są w zakresie wymienianych ryzyk spójne z wynikami styczniowego EY CEO Outlook Pulse, w którym dyrektorzy generalni (zarządzający) wskazywali niepewność polityki pieniężnej oraz rosnący koszt kapitału jako jedne z  najważniejszych czynników wstrzymujących inwestycje.

Wymienione elementy składają się na mapę potencjalnych ryzyk, które niewątpliwie wpływają na spadek atrakcyjności europejskiego rynku. Na pytanie o przyczyny pogorszenia w tym obszarze, najczęstsze odpowiedzi dotyczyły: niestabilności politycznej (74%), rosnących kosztów (53%) czy wzrastających obciążeń regulacyjnych i redukcji puli talentów – osób wyróżniających się umiejętnościami potrzebnymi w przyszłości (po 37%).

Co decyduje o wyborze kraju do inwestowania?

Przedsiębiorcy najczęściej lokują swoje środki w krajach, które wyróżniają się dużym i prężnie rozwijającym się rynkiem wewnętrznym, co ułatwia znalezienie rynku zbytu. Istotnym czynnikiem jest również polityka związana ze zmianami klimatycznymi i zrównoważonym rozwojem.

Jaka przyszłość czeka Europę w obszarze inwestycyjnym?

W tym miejscu powraca pytanie o przyciąganie inwestorów spoza Europy, nie tylko ze Stanów Zjednoczonych. Przyciąganie BIZ spoza Starego Kontynentu powinno stanowić jeden z głównych celów Europy, ale pod uwagę należy przy tym brać ryzyka związane m.in. z transferem technologii i bezpieczeństwem dostaw. Celem jest zbudowanie wizji Europy jako miejsca, w którym można rozwijać swój biznes długoterminowo m.in. ze względu na wysoki stopień digitalizacji i realizacji strategii ekonomicznej uwzględniającej ograniczenie emisyjności CO₂. Przesłanie do potencjalnych inwestorów powinno być oparte na sprecyzowanej wizji przyszłości uwzględniającej obecne mocne strony kontynentu, które tkwią w:

• wykwalifikowanej i zaawansowanej technologicznie sile roboczej,
• silnej ochronie danych osobowych i własności intelektualnej,
• zaawansowanych zdolnościach produkcyjnych,
• liderowaniu w sferze tzw. „zielonej technologii”.

Europa i jej rola lidera w zakresie ESG i zmian klimatycznych

Rola Europy w zakresie działań mających na celu zatrzymanie zmian klimatycznych może być wyróżnikiem na tle globalnego rynku. Transformacja biznesu mająca związek z rozwojem koncepcji zrównoważonego rozwoju (ESG) to niewątpliwie punkt zwrotny również w obszarze inwestycji. Przykładem są dekarbonizacja i związane z nią inwestycje w odnawialne źródła energii, które oprócz korzyści dla środowiska mają na celu zoptymalizowanie rosnących kosztów energii. To niewątpliwie może przyciągnąć bezpośrednie inwestycje do UE, co potwierdzają poniższe statystyki. 

Rozwój pracowników i nowych umiejętności

Rok 2023 został określony przez Unię Europejską mianem „Europejskiego roku umiejętności”.  Umiejętności są jednym z ważniejszych czynników branych pod uwagę przy wyborze obszaru do inwestycji. W czasie wysokiego poziomu zatrudnienia oraz niedoboru pracowników w wielu branżach, wysokospecjalistyczne umiejętności są na wagę złota. Ich dostępność w Europie stanowi jej przewagę w tym obszarze na tle świata.

Przewaga Europy może się jednak zmniejszyć ze względu na szybki rozwój szkół wyższych i edukacji na świecie. Jeżeli dodamy do tego zmiany związane z rozwojem sztucznej inteligencji (AI), która niewątpliwe wpłynie na przyszły rynek pracy, to mamy przed sobą, jako Europa, sporo wyzwań również w zakresie wykorzystania tych specjalistycznych umiejętności. Europa potrzebuje spójnego podejścia, które uporządkuje sferę biznesu i edukacji wobec zmieniających się wymagań współczesnej gospodarki (w tym m.in. wpływu AI na te wymagania).

Polityka podatkowa i system regulacyjny 

Najlepsze dla biznesu są proste i przejrzyste przepisy podatkowe w danym kraju. To oczywiste stwierdzenie, do którego można dodać jeszcze stabilność kosztów. W ten sposób inwestor ma większą pewność co do lokowania środków finansowych w biznes w konkretnym państwie.

Sondaż Atrakcyjności Biznesowej Europy pokazał, że największą podatkową zachętę do inwestycji stanowią  ulgi podatkowe dotyczące inwestycji w badania i rozwój (B+R) Decydując o lokalizacji inwestycji, inwestorzy kierują się również:

• digitalizacją systemów podatkowych,
• stopniem skomplikowania polityki podatkowej – inwestorzy oczekują prostoty: zasada (ang.) as simple as possible i przewidywalności,
• stabilnością środowiska podatkowego nawet w obliczu kryzysu gospodarczego.